Wychowanie moralne to proces polegający na kształtowaniu w jednostce takich postaw, zachowań, wartości i norm, które są uznawane i uważane za słuszne w danym środowisku społecznym.
Przedmiotem wychowania moralnego są wszelkie przekazywane zasady i normy zachowań, które w sposób względnie trwały wpływają na moralne zachowania człowieka w różnych sytuacjach społecznych.
Cele wychowania moralnego to:
• wzbudzanie pożądanych postaw i zachowań
• kształtowanie poglądów dotyczących określonych spraw moralnych
• wzbudzanie uczuć moralnych,
• wzbudzanie przekonań moralnych
Znany francuski pedagog J. Piageta omówił różne fazy rozwoju moralnego, czas który obejmuje wiek przedszkolny określany jest jako: Faza II. REALIZMU MORALNEGO (lub EGOCENTRYZMU)
(2-7 rok życia)
- dzieci wszelkie reguły, a więc także reguły moralne traktują jako obowiązujące w sposób bezwzględny
- dobry moralnie w przekonaniu dzieci jest każdy czyn, który wynika z posłuszeństwa wobec dorosłych
- dzieci w ocenie moralnej jakiegoś czynu liczą się szczególnie z jego konsekwencjami, a nie towarzyszącymi mu motywami czy intencjami jego sprawcy
- poczucie sprawiedliwości immanentnej. Łączy się ono z głębokim przekonaniem dzieci o przedziwnej mocy reguł, którym sprzeniewierzanie musi zawsze spotkać się z nieuchronną karą
Rozwój moralny jest procesem stopniowych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka, w jego stosunku do:
• dobra i zła,
• do własnych czynów i ich skutków,
• spraw innych ludzi.
W rozwoju tym istotne są zmiany (przeobrażenia) w sferze podzielanych przez jednostkę:
• przekonań (sądów i ocen) moralnych,
• w sferze konkretnego postępowania moralnego,
• reakcję na własne zachowanie.
Szczególną wagę w wychowaniu
moralnym przywiązuje się do:
• dokonywania trafnej oceny własnych i cudzych zachowań i postaw w kategorii dobra i zła,
• zapoznania dzieci z sądami i ocenami moralnego postępowania ludzi,
• umożliwiania dzieciom uwewnętrzniania określonych sądów, ocen, norm i wartości.
Metody oddziaływania wychowawczego kształtujące wrażliwość moralną dzieci to:
- Metoda modelowania/uczenia się przez naśladownictwo
Polega ona na dawaniu przykładu postępowania moralnego szczególnie przez rodziców, wychowawców i nauczycieli, a także przez inne osoby zasługujące na miano wzorów osobowych.
- Metoda zadaniowa- wdrażanie do zachowań moralnych
Metoda ta polega na zalecaniu i umożliwianiu dzieciom wyświadczania innym przyjacielskiej i dobroczynnej przysługi zgodnie z podjętą przez nich wcześniej decyzją. Niekiedy powierza się im konkretne zadania do wykonania bez czekania na ich decyzję w tej sprawie.
- Metoda kierowania procesem samowychowania
Polega na inspirowaniu i zachęcaniu dzieci do samowychowania pod względem moralnym. podsuwania im odpowiednich wzorów osobowych do naśladowania, a w szczególności znajdywania w nich wewnętrznego impulsu do własnych zachowań i postaw moralnych; kształtowanie w nich poczucia odpowiedzialności moralnej za swe postępowanie na co dzień.
- Metoda wzmacniania pozytywnego
Polega na wyrażaniu pod adresem dzieci pochwał lub dawania im innych dowodów uznania w odpowiedzi na ich konkretne zachowania i postawy moralne.
- Metoda samorządności
Metoda ta polega na umożliwianiu dzieciom i młodzieży współdecydowania w różnych sprawach, a nade wszystko pozostawania przez nich w bliskich kontaktach interpersonalnych ze sobą i dorosłymi
Jednym z najważniejszych aspektów wychowania do wartości jest wychowanie religijne, które można określić jako proces identyfikowania się i naśladownictwa ściśle łączący się z obserwacją rodziców i najbliższego otoczenia (wychowawców, katechetów).
Inicjacja życia religijnego polega przede wszystkim na wskazaniu dziecku obecnego w świecie i troszczącego się o każdego człowieka Boga, pełnego miłości skierowanej do wszystkich ludzi. Należy mu pomóc dostrzec Boga w konkretnych wydarzeniach dnia codziennego, ludziach i otoczeniu, a tym samym nauczyć go wyrażać to doświadczenie w modlitwie.
W okresie przedszkolnym wyróżniamy dwa okresy życia religijnego dziecka:
- 4-5 latek- religijność fantazyjna- dziecko tworzy własny obraz świata, który jest jeszcze mało zróżnicowany
- 6-7 latek- religijność naiwnego realisty- religijność wyraża się w zwiększonej ilości zachowań dowolnych, indywidualnych, angażujących je bardziej całościowo. Pojawia się w nim spontaniczna chęć czynienia aktów religijnych. Sześcio-siedmiolatek wyraźnie garnie się do modlitwy, jeżeli wcześniej został ukształtowany prawidłowy obraz Boga. Powoli przechodzi z czasu wielkiej spontaniczności i okazjonalności, w okres regularnej i systematycznej modlitwy. W dziecku wytwarza się przyzwyczajenie do stałej pory modlitwy: rano, wieczorem, przy posiłkach. Często samo potrafi przypominać dorosłym o potrzebie modlitwy w określonym czasie.
Głównymi kierunkami działania i celami wychowania religijnego w przedszkolu są:
- Uświadomienie dzieciom, że Pan Bóg jest Ojcem wszystkich ludzi
- zachęcanie do modlitwy podczas nabożeństw, w domu i na katechezie
- zachęcanie do naśladowania Maryi jako Matki Boga, przygotowanie dzieci do przeżywania świąt kościelnych – Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy, Bożego Ciała
- zachęcanie do niesienia pomocy potrzebującym
Dzieci w wieku przedszkolnym wyrażają często swoją modlitwę poprzez prośby gdyż Boga traktują jako tego który im może wszystko dać. Dlatego też warto uczyć je modlitwy uwielbienia, włączając w nią zwroty:
Cieszę się Jezu, że jesteś, Uwielbiam Cię ponieważ Ty…, Chwalę Cię Jezu za…
W procesie wychowania do wartości najważniejszą i pierwszoplanową rolę odgrywają Rodzice dziecka- to oni są pierwszymi wychowawcami i katechetami - to na nich najpierw spoglądają dzieci i z nich pragną czerpać wzór moralnego i religijnego życia. Jeśli dziecko widzi klękającego codziennie do modlitwy Rodzica, to samo pragnie zbliżyć się do Boga, który zawsze dla niego pozostaje zagadką. Jeśli Rodzic prowadzi moralne życie- nie daje obietnic bez pokrycia, nie oszukuje- to i dziecko uczy się wzrastać w prawdzie i w poszanowaniu innych.
Przedszkole ma za zadanie wspierać rodziców w ważnym procesie kształtowania moralności dzieci.
W naszym przedszkolu staramy się kształtować dzieci w duchu religijnym
i wincentyńskim poprzez:
- Codzienną modlitwę poranną oraz przed i po posiłku
- Uczestniczenie w katechezie
- Msze Święte z różnych okazji
- Poznawanie literatury oraz pieśni o charakterze religijnym
- Przygotowywanie przedstawień teatralnych o charakterze religijnym
- Organizowanie wycieczek do miejsc kultu- Częstochowa, Licheń itp.
- Uwrażliwianie dzieci na biednych i ubogich
- Poznawanie historii naszego Św. Patrona
- Obcowanie z wystrojem wnętrz nawiązującym do kalendarza liturgicznego
Pan Jezus w Ewangelii wzywa: „ Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im[…]albowiem do takich jak one należy Królestwo Niebieskie”. On pragnie, by dzieci już od maleńkości były blisko Niego, On pragnie ich dziecięcych serc. Czy zatem odpowiemy na to Boże wezwanie?